Om meteen een antwoord op de vraag te geven : ik alvast niet. De vraag kwam afgelopen week ter sprake naar aanleiding van informatie die nodig was voor het opstellen van een bezoekersgids voor de basiliek en het schatkamermuseum dat in juni volgend jaar open gaat.
Bij een rondgang in de basiliek kwam het altaar van Sint-Lutgart ter sprake, onze Tongerse heilige en patrones van Vlaanderen. Met de opmerking dat er nog een tweetal Tongerse heiligen zijn ; een zekere Martinus – maar niet de bekende Martinus van Tours – en Sulpitius. Zelf dacht ik ook nog aan Sint-Helerius die me te binnen schoot omdat enkele jaren terug de toeristische dienst van het eiland Jersey informatie over hem zocht. De hoofdstad van het eiland heet namelijk Saint-Helier.
Dus vier heiligen – het Heilig Paterke (van Hasselt…) niet meegerekend want die is zalig – die geboren zouden zijn in Tongeren. Maar is dat wel correct en wat weten we van die heiligen?
Een eerste zoektocht leverde inderdaad onze vier heiligen op : Martinus, Lutgardis, Sulpitius en Helerius. De zaak werd wel bemoeilijkt omdat heel wat heilige Luikse bisschoppen, zoals Hubertus bijvoorbeeld, ook “van Tongeren” worden genoemd. Of onze bekende bisschop, Servatius, ook vaak “van Tongeren” wordt genoemd. Daarbij moet het gegeven “geboren in Tongeren” wel met een korrel zout genomen worden want de gegevens uit onderstaand verhaal komen grotendeels uit “vitae”, heiligenlevens. Het was in het voordeel van een stad of regio om een bepaalde heilige te claimen met het oog op reliekenverering, bedevaarten, etc.
Tijdens onze zoektocht kwamen we tenslotte nog een vijfde heilige tegen uit Tongeren : Evergislus. Hetgeen voor een spontane ah-ja zorgde want deze heeft tot de vijftiende eeuw een kapel gehad in de Muntstraat.
Dus voorlopig staat de teller op vijf Tongerse heiligen. Suggesties en aanvullingen zijn uiteraard steeds welkom.
De Heilige Martinus van Tongeren werd geboren in Tongeren in de eerste helft van de vierde eeuw. Een andere bron zegt dat hij tussen 267 en 276 bisschop was van de kerken van Tongeren, Keulen en Trier. Volgens Heriger van Lobbes (10e eeuw) was hij de zevende bisschop van Tongeren.
Meest bekend is hij geworden tijdens een belegering van Tongeren door “Friezen en Germanen”. Hij ging hulp halen bij de Frankische hertog Porus in Leuven waarna de belegering werd opgeheven.
Op de plek Pas-Saint-Martin (bij Grâce-Hollogne) zouden zijn voetstappen te zien zijn in een rots. Zijn relieken worden bewaard in de Sint-Servaaskerk van Maastricht. Hij wordt vooral vereerd in Waals Haspengouw en moet niet verward worden met Sint-Martinus van Tours die de patroonheilige is van de kerken van Berg en Rutten en waarvan relieken worden bewaard in onze basiliek.
De feestdag van Martinus van Tongeren is 21 juni. Momenteel wordt aangenomen dat Martinus een legendarische figuur is.
De Heilige Sulpitius van Tongeren was in 465-480 bisschop van Maastricht. Een andere bron zegt dat hij in 472 de bisschopstitel kreeg en in 483 als bisschop van Maastricht werd geïnstalleerd. Hij overleed in 500 en werd begraven in Maastricht.
Zijn feestdag is 17 januari. In ieder geval wordt in de bronnen verteld dat hij in Tongeren geboren werd, hoewel over hemzelf bijzonder weinig geweten is. Hij moet niet verward worden met Sulpitius van Bourges die patroonheilige is van de kerk van Diest.
De Heilige Helerius van Tongeren is wel een bekender figuur. Volgens zijn heiligenleven werd hij geboren in Tongeren als zoon van de plaatselijke edelman Sigebert en Lusigardis. en overleed in de zesde eeuw (555 ?) op het eiland Jersey. Naar hem werd ook de hoofdplaats van het eiland geheten. Na een verblijf in het Franse klooster van Nanteuil werd hij naar Jersey gestuurd om de inwoners (piraten) daar te bekeren. Maar zoals zo vaak in die periode liep dat noodlottig af en moest hij het met de dood bekopen. Volgens de legende nam hij na zijn moord zijn hoofd in zijn handen en verjoeg zo de piraten van het eiland.
Zijn relieken werden tot aan de Franse Revolutie bewaard in Beaubec-la-Rosière. Bekend op Jersey is de “Saint-Helier’s Bed”, de plek waar hij zich had teruggetrokken als kluizenaar, hetgeen nog steeds een bekend bedevaartsoord is. Zijn feestdag is op 16 juli.
Gezien enkele belangrijke anachronismen in zijn biografie wordt vooral in Engelstalige literatuur zijn verhaal en soms ook zelfs zijn bestaan in twijfel getrokken.
De Heilige Evergislus van Tongeren werd in de zesde eeuw geboren in Tongeren. Volgens de legende was hij de vijfde bisschop van Keulen en de vijftiende bisschop van Maastricht. Volgens een elfde-eeuwse legende was hij een leerling van de heilige Severinus die hem aanstelde als diaken in Keulen. Verder zou hij in Xanten een kerk hebben gesticht en was hij gezant in naam van koning Childebert II.
Volgens één bron werd hij vermoord door struikrovers en onder onze basiliek begraven (voor 594). Heribert van Lobbes vertelt echter dat hij in de buurt van Termogne werd vermoord en begraven. In ieder geval werden zijn relieken werden op plechtige wijze in 955 naar de Sint-Ceciliakerk in Keulen overgebracht.
In Maastricht bestond er blijkbaar tot de zeventiende eeuw een kapel (en voordien ook een soort van parochie) die aan hem was gewijd. Doodsteek voor de mooie verhalen rond hem, was de opening en het onderzoek van zijn schrijn in 2011. Zijn relieken bleken afkomstig te zijn van niet één maar van twee personen, plus er werden geen sporen van een gewelddadige dood aangetroffen…
Tenslotte, minder bekend is dat onze Evergislus ook een kapel had in Tongeren-centrum. Ze wordt tot de vijftiende eeuw gesitueerd op de hoek van de Bulkerstraat en de Muntstraat maar door recent onderzoek van ons, plaatsen we de kapel eerder op de plek (of in de buurt) van waar het Munthuis zich nu bevindt (dus tegenover de Bulkerstraat). Zijn feestdag is 28 maart.
De Heilige Lutgardis van Tongeren werd volgens haar heiligenleven geboren in Tongeren in 1182 en overleed op 16 juni 1246 in het klooster van Awirs.
Het verhaal verteld dat ze door financiële tegenslag van haar familie geen bruidsschat kon krijgen en bijgevolg in een klooster moest intreden. Op twaalfjarige leeftijd trad ze toe tot het Sint-Catharinaklooster van Sint-Truiden. Hoewel ze hier eerst geen interesse voor had veranderde haar leven na een visioen waarin Jezus verscheen. Om tot een strengere kloosterorde te kunnen behoren, verhuisde ze in 1206 naar de cisterciënzerabdij van Aywières. Later verhuisde ze nog naar Nijvel om nadien terug te gaan naar de abdij van Aywières.
Ze wordt beschouwd als een heel belangrijke religieuze vrouw in de dertiende eeuw. Haar biografie werd opgesteld door de bekende Thomas van Cantimpré.
Later werd ze patrones van Vlaanderen omdat ze geen abdis wilde worden in een Franstalige abdij en OLV verzocht nooit Waals te hoeven spreken. Het merendeel van haar relieken bevinden zich vandaag in de parochiekerk van Ittre (Waals-Brabant). Haar bidstoel bevindt zich in de abdij van Nonnenmielen bij Sint-Truiden. Haar feestdag is op 16 juni.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten