Het ongelukskruis van Vreren

Begin dit jaar hebben we een stukje gepost over het ongelukskruis van Vreren. http://archief3700.blogspot.be/2016/01/het-ongelukskruis-van-vreren.html

Dit raakte beschadigd en werd afgelopen jaar in een vernieuwde vorm teruggeplaatst. De tekst was echter onleesbaar. Het raadplegen van enkele “dorpsoudsten” leverde ook niets op. Daarom dat werd beslist om de tekst op het kruis ook niet verder in te vullen.

Per toeval vonden we in Het Belang van Limburg uit 21 januari 1933 een tekening van het kruis terug mét volledige tekst. Het Belang had toen enkele weken lang een artikelenreeks over Limburgse veldkruisen en ook het ongelukskruis van Vreren kwam aan bod.

De volledige tekst luidt : “Hier in verongeluck Ian Goffar in den ouderdom van sijn sesthiende jaer den 5 meert 1798 door eenen slach van sin peerdt met sijne kerre bidt voor sijne siele”.

 

 

 

 

Fred Astaire

Gisteren waren de collega’s van de erfgoedcel in het archief om opzoekingen te doen over het einde van de Tweede Wereldoorlog. Dit voor hun driedelige uitgave over de oorlog waarvan het laatste deel binnenkort verschijnt. Een deel gaat uiteraard over de Amerikaanse aanwezigheid in Tongeren.

Tien jaar geleden ontvingen we hierover enkele bestanden van een familielid van Henry Arthur Macmillan die tijdens de oorlog chauffeur was van de staf van het 19^e Legerkorps. Dit korps was opgericht in 1942 (en ontbonden in 1945). Onder het Negende en Tiende leger vocht het korps mee in de opmars van de geallieerden naar Berlijn.

Macmillan hield van de opmars een gekleurd schetsboek bij, gaande van de vernielde Franse steden tot de aanleg van een brug over de Elbe. In september 1944 was het hoofdkwartier van het korps gevestigd in het kasteel van Hamal waar ze hun “war room” inrichtten. Op 6 september gaven de Duitsers Luik over en op 7-8 september viel het Albertkanaal.

Eind september hield het korps rust in de omgeving van Tongeren. En net zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog werden bekende artiesten gevraagd om de troepen wat ontspanning te bieden : muziek en genoeg bier om de geesten terug leeg te krijgen. Een traditie die trouwens veel ouder is dan toen want doorheen de eeuwen boden legeroversten hun troepen de nodige “ontspanning” aan.

En zo trad in september 1944 Fred Astaire op aan het kasteel van Hamal. Fred Astaire (1899-1987), geboren als Frederik Austerlitz, leerde op jonge leeftijd samen met zijn zus Adele dansen en toneel spelen. Als opkomende artiesten traden ze vanaf 1917 al op voor de Amerikaanse troepen. Zijn successen kwamen op Broadway in de jaren 1920.

In de jaren 1940 was hij een beetje op zijn retour en net zoals zovele andere artiesten werd hij ingeschakeld als entertainer voor de overzeese troepen.

In de jaren 1950 bloeide zijn carrière terug op. Tot aan zijn dood zou hij blijven dansen en acteren.

Lekkere gebakjes : het antwoord

Heel wat antwoorden over de gebakjes. Gids Lu Ruiters en Bruno Boeykens wisten ons te vertellen dat Sint-Abeer de heilige Aubertus is. In de schatkamer van de basiliek (nu het Teseum) bevindt zich inderdaad een beeld van deze heilige. Het is ook logisch dat de patroonheilige van de bakkers zich in de collectie van de basiliek bevindt, want net zoals de andere ambachten droegen zij hier regelmatig missen op en “sponsorden” ze een altaar.

Bakker Willy Stulens gaf meer uitleg over de gebakjes zelf : trulle zijn gerolde (getrulde) restjes sandwichdeeg met wat rozijnen (ze staan ook beschreven op het toerismebord aan de kapel van ’s-Herenelderen). Schroopkrotjes zijn driehoekige (zakjesmodel) bladerdeegkoekjes met siroop in.

De recepten hebben we jammer genoeg niet. Iedereen wel bedankt voor de antwoorden!

 

Lekkere gebakjes

In een schriftje kwamen we zonet tegen wat een bakker zoal verkocht in de jaren 1930 : raaisvloie (rijstvlaai), slengskes (?), krènnekes (?), pufferkes (popcorn met rode verf), schroopkrötjes (soort van neuskes?), brokke (?), touverbolle (toverbollen), bernadetjes (?), stattele (snoepveters), trulle (?).

Geen idee wat het allemaal was, maar het klinkt lekker!

Sint-Abeer werd vermeld als patroonheilige. En net zoals de mooie namen van het gebak, ook hier geen idee wie die heilige was. Antonius en Blasius werden in Tongeren vereerd als patroon van het bakkersambacht, maar Sint-Abeer is ons niet bekend.

De Leurenbeek

Wie kent de Leurenbeek nog? In ieder geval gaat niemand ze nog gezien hebben want ze werd in 1904-1905 gedempt. Deze beek was nochtans in de geschiedenis van de stad heel belangrijk…

Toen in de dertiende eeuw de middeleeuwse muur werd gebouwd, werd het gebied waar de leerlooiers woonden hierin niet opgenomen. Vermoedelijk omdat het over de Jeker lag en bouwkundig te moeilijk om te integreren binnen de wal. De oudste vermelding van de Leuren is in 1340 maar er zijn aanwijzingen dat er hier al voor de elfde eeuw leerlooiers waren gevestigd.

Blijkbaar was er wel een soort van aarden wal rond deze wijk gelegd die circa 1500 evolueerde naar een echte stadsmuur waarvoor ook de stad verantwoordelijk werd. Tussen de inwoners van de Leuren en de inwoners van de straten in de omgeving (vooral de Putstraat) was er regelmatig ruzie omtrent het gebruik van de poorten. De leerlooiers voorzagen een eigen poort richting Luik, maar de inwoners van de Putstraat wilden dat hun Steenderpoort werd gebruikt. Dit conflict werd aangescherpt met de bouw van de Luikerpoort en de heraanleg van de Luikersteenweg.

Doorheen de Leuren stroomde (stroomt) de Jeker, maar deze mocht niet voor hun activiteiten gebruikt worden omwille van de molens iets verderop. Daarom dat er in de buurt van de Luikerpoort een aftakking werd gemaakt, de zogenaamde Leurenbeek. Die liep eerst een stukje bovengronds, vervolgens onder bogen door en zelfs doorheen enkele werkhuizen. In de buurt van de huidige Herckenrodestraat (deze straat is trouwens genoemd naar een gekende Looiersfamilie) volgde de beek de achterzijde van de percelen (huidige Kastanjewal) om voorbij de Sint-Jansmolen terug in de Jeker te komen.

Deze beek was van levensbelang voor de leerlooiers want hun huiden moesten in water geweekt worden. Ik bespaar de hele techniek van het leerlooien, maar stromend water was noodzakelijk. Zij zagen er dan ook op toe dat hun beek goed onderhouden werd.

Op het einde van de negentiende eeuw nam het aantal leerlooierijen af én kwam er ook veel commentaar op de stank en het ongezonde water dat zich met de Jeker vermengde. Daarom dat de stad besliste de beek te dempen. In dezelfde periode werd immers ook de waterleiding aangelegd.

 

De kaart toont een luchtfoto van Tongeren (2015) met in het blauw de Jeker aangeduid en in het geel de Leurenbeek.

 

Eerste steen Ambiorixkazerne

Twee weken geleden hebben we de eerste steen van de Ambiorixkazerne tijdelijk naar het stadsarchief laten overbrengen. De steen lag los langs het paradeplein. In afwachting van de ontwikkeling van de site, zal de steen hier bewaard worden.

 

Er valt op te lezen : “Deze steen werd gelegd te Tongeren op 2 augustus 1939 door luitenant-generaal Denis, minister van Landsverdediging, ter gelegenheid van de inwijding der werken tot oprichting van de kazerne”.

Geen jaar later werd de kazerne, die nog steeds in aanbouw was, veroverd door de Duitsers. Denis nam toen ook ontslag als minister. Hij overleed in 1957.

 

Post uit India

De blog is terug uit vakantie. Na twee maanden in de “fifties” te hebben verbleven, gaan we een beetje verder terug in de tijd.

 

Vorige week kregen we een vraag over de “negentiende-eeuwse moeder Theresa”. De Saint-Joseph’s Convent School in Bandra (India) zocht meer informatie over hun zuster Theodorine, geboren Marie Caroline Mevis uit Tongeren.

De zuster werd hier geboren op 18 februari 1832 als dochter van “drankstoker” Mathieu Mevis en Marie Malherbe uit Chaudfontaine. Op 18-jarige leeftijd, in 1850 (haar vader was toen al overleden), werd ze lid van de “Kruisnonnen” in Luik. In 1852 legde ze haar geloften af als “zuster Theodorine” en de daaropvolgende jaren was ze actief met het opvangen en begeleiden van minderjarige en jonge misdadigers.

 

In 1867 kreeg ze de kans om naar India te trekken aan het hoofd van een vijfkoppige delegatie uit Luik. Ze namen hun intrek in het net opgerichte weeshuis en klooster van Bandra (nabij Mumbai/Bombay).

Zuster Theodorine gooide zich helemaal op haar tak en werd het symbool van de weeskinderen, slavenkinderen, achtergelaten kinderen, enzovoort. India was nog niet zo georganiseerd als nu en zelfs vandaag de dag zijn er nog heel was mistoestanden door het kaste-systeem. Onze zuster kwam er aan ten tijde van de zogenaamde “British Raj” toen de Britse Kroon India bestuurde. Uitbuiting was schering en inslag, slavernij ook nog.

De beginjaren van haar leven in Bandra waren voortvarend. De school werd verder uitgebouwd, ze ondernam “expedities” naar het binnenland om er missies te bezoeken.

Vanaf 1877 werd de toestand slechter. De Grote Hongersnood brak uit in India en er waren sociale onlusten. Op het einde van de negentiende eeuw was er een grote pestuitbraak die voor heel veel ellende zorgde. De zusters en vooral zuster Theodorine werden in Bandra geloofd voor hun werk en inzet en ook van de Britse overheid kregen ze erkenning.

 

Omwille van gezondheidsredenen moest zuster Theodorine in 1899 terugkeren naar Europa. In Luik nam ze haar taak terug op als hoofd van het delinquentenhuis waar zoveel jaren eerder haar taak was begonnen. Op 5 maart 1911 zou ze overlijden.

Blijkbaar hield ze over haar wedervaren een dagboek bij dat in het lokale archief van Bandra wordt bewaard (misschien nog iets dat in de toekomst kan uitgegeven worden).

Volgend jaar viert de Saint-Joseph’s Convent School de 150^e verjaardag van haar aankomst in India hetgeen zowel in Bandra als in Mumbai gaat gevierd worden.