dinsdag 29 maart 2016

Ten tijde van Napoleon

Vorige week ontvingen we twee akten als gift. De eerste gaat over de aanstelling van Andries Conrard Stevens als “officier de santé”. Hij was 24 jaar oud en zoon en kleinzoon van de stadschirurgijnen Stevens uit Tongeren.

De aanstelling dateert uit 1811 en verklaart hoe hij vijf jaar gestudeerd had aan de geneeskundige universiteit van Straatsburg. In 1794 werd hier, net zoals in Parijs en Montpellier, een “école de santé” opgericht. Bedoeling was om de ervaring die soldatendokters opdeden over te dragen aan burgerdokters. Deze laatsten maakten nog meer beroep op kruiden, aflaten van bloed en volkswijsheden. De zogenaamde “officiers de santé” die hier afstudeerden dienden als hulp of adviseur bij reguliere dokters. Maar eigenlijk sloot de opleiding meer aan bij hetgeen we nu als een huisdokter kennen.

Met succes legde hij zijn examens anatomie, “élémens de la médecine” en chirurgie en kennis van de farmacie af. Hij werd aangesteld als gezondheidsofficier in Zichen-Zussen-Bolder waar hij tientallen jaren actief bleef.

Zijn broer, Adriaan Stevens (° 12 juni 1796) die voor dokter studeerde in Leiden vestigde zich wel in Tongeren waar hij een bekend figuur werd.

 

De andere akte is een uitreksel uit de burgerlijke stand van Herderen (kanton Tongeren) betreffende het overlijden van Hendrik Baeten. Hij was grenadier in het Franse 43e Regiment de Ligne en sneuvelde bij Pamplona op 29 juli 1813. Het regiment nam in 1810 die Spaanse stad in, maar werd op hun beurt belegerd door een Spaans leger. https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Pamplona_(1813)

Na Rusland was Spanje de plek waar het meeste van onze streekgenoten, in dienst van de Napoleontische legers, sneuvelden.

 

donderdag 24 maart 2016

Een zomers landschap (bis)

Vorige week postten we een afbeelding van een “zomers, mediterraans havenzicht”. Reimond Vanderleyden kon het identificeren als een (vermoedelijk) zeventiende-eeuws zicht op de haven van Genua.

http://www.gettyimages.nl/detail/illustratie/entrance-at-the-port-of-genoa-italy-watercolor-on-stock-afbeelding/142453724 en http://elinordewire.blogspot.be/2014_07_01_archive.html

Op hedendaagse foto’s zijn nog restanten van de oude haven te herkennen.

 

Hoewel nog een bloeiende havenstad waren de zeventiende en achttiende eeuw dramatische periodes in de geschiedenis van Genua : invasies, de pest, bombardementen, bezettingen, Corsica en andere gebieden die zich afscheurden, enzovoort.

 

Hoe de tekening in Tongeren terecht kwam, weten we echter nog steeds niet.

 

woensdag 23 maart 2016

Brussel

Toevallig las ik maandag in de aanhef van een schepenregister uit de jaren 1640 volgende notitie van secretaris van Buel : “de wereld staat op zijn kop. Vrede, vrede, vrede is het enige dat we willen”. Ik stond toen enkele seconden stil bij deze woorden, die na gisteren weer zo relevant werden.

 

Gisteravond zong de moderne Antwerpse troubadour Tourist Lemc op de Nederlandse televisie zijn liedje “Horizon” waarin de woorden “historicus pleit, we hebben ’t erger gehad” in aan bod kwam. http://genius.com/Tourist-lemc-horizon-lyrics

En objectief bekeken is dat misschien ook wel zo. Maar doorheen de geschiedenis zien we ook welk een invloed zulke gebeurtenissen direct en indirect hebben op de gewone mens. De persoonlijke drama’s gaan vaak verloren in de algemene geschiedenis en uiteraard gaat het leven verder.

Van geschiedenis wordt gezegd dat het een leermeester voor de toekomst kan zijn, maar vaker blijkt dit niet het geval te zijn. Dit zien we als we alleen al kijken naar de geschiedenis van onze eigen stad, slechts een kleine stip op de aardbol.

Een gedicht van Hendrik van Veldeke (12e eeuw) biedt misschien enige troost en houvast : http://www.dbnl.org/tekst/veld028jnot01_01/veld028jnot01_01_0017.php

 

In den tiden dat die rosen

Tounen manech scone blat

So vloeket men den blidelosen

Die wroegere siin ane maneger stat

Want sie der minnen sun gehat

Ende den minneren gerne nosen

Van den bosen moete Got ons losen

 

Men darf den bosen niewet vloeken

Hen wirt dicke onsachte wé

Want sie warden en loeken

Alse dé sprenket in den sné

Des siin sie vele die mere gevé

Doch ne darf es nieman roeken

Want sie soeken peren op den boeken

 

woensdag 16 maart 2016

De schatkamer in 1867

Deze week werd nog een uniek zicht van de basiliek en het voormalige kapittelgebouw ontdekt. De foto dateert uit mei 1867 en werd genomen tijdens de verbouwingswerken van het gebouw dat we nu als de schatkamer kennen. Het pand liep toen nog een heel stuk verder op het Vrijthof. Ook de zuidingang van de basiliek was toen helemaal anders. Tijdens de werken werd het gebouw ingekort en de zuidingang aan het Vrijthof gemaakt zoals we die nu nog kennen.

Een andere foto uit dezelfde collectie toont de voorzijde van de basiliek in dezelfde periode (rechts achteraan zijn de stellingen aan het kapittelgebouw te zien) en geeft een mooi zicht op het (nu verdwenen) hoekhuis met het Stadhuisplein.

Een derde foto toont het Kroningsbeeld, eveneens in 1867, opgesteld op een altaar dat omgeven is met tientallen relieken.

dinsdag 15 maart 2016

Een zomers landschap

Tussen enkele eind negentiende-eeuwse foto’s en prentkaarten van Tongeren, werd een pittoresk landschap gevonden. Het geschilderde landschap toont een (Mediterraanse?) haven in vermoedelijk de achttiende eeuw, maar een zoektocht op internet en in databanken heeft niet meteen de locatie kunnen verraden. Ook hoe en waarom dit werkje in Tongeren terecht is gekomen, blijft onduidelijk.

Alle tips zijn welkom om dit zomers havenzicht te kunnen identificeren.

 

dinsdag 8 maart 2016

Brouwers in Tongeren

Aanstaande donderdag wordt het tweede deel van de historische uitgave De Bulletin voorgesteld. Eén van de artikels, geschreven door Nico Olislagers, gaat over de Tongerse bier- en limonadebrouwers in de negentiende en twintigste eeuw.

Naar aanleiding van dat artikel hebben we op “Het Geheugen van Tongeren” de brouwers van Tongeren centrum in kaart gebracht op drie kantelmomenten in de geschiedenis. http://www.gis3700.be/geheugenvantongeren/maps/brouwerij.html

 

Rond 1670 (voor de stadsbranden van 1673 en 1677) waren er bijna vijftig grote en kleine brouwers actief in de stad. De meeste van hen waren verbonden aan een herberg zoals De Pauw in de Cruysstraat (nu de Delhaize), De Helm op de markt (nu de Casque), De Pelikaan (Lido), De Vis (Au Phare), etc. De ambachten hadden in die periode nog grote macht. Vanaf het einde van de zeventiende eeuw en in de achttiende eeuw werd de greep van de prins-bisschop op de steden verstevigd waardoor de ambachten aan invloed verloren. Zeker op het einde van de achttiende eeuw zien we ook dat verschillende ondernemers van buiten Tongeren de markt komen verstoren. Bier werd trouwens al eeuwenlang ingevoerd, vooral uit Hoegaarden.

Een volgend kantelmoment is rond 1840 toen de traditionele brouwers, afkomstig uit ambachtsfamilies, evolueerden naar exporterende brouwerijen. Een derde kantelmoment is in de eerste helft van de twintigste eeuw toen het merendeel van de brouwers evolueerden naar bierhandelaars en niet meer zelf brouwden.

 

Interessant is ook een brouwrecept dat we hebben teruggevonden in het notariële archief. Het recept dateert uit 1805 en beschrijft de methode volgens welke de brouwers al eeuwenlang hun bier maakten :

“Men begint het brouwen met ongeveer één derde water op de “farine” (gemalen tarwe). Vervolgens giet men dit in de afkoeler en laat het staan tot ’s anderendaags.

Hierna maakt men zo heet mogelijk water en voegt dit toe aan de “farine” (gemalen tarwe). Dit vormt het eerste goede bier waaraan men hop kan toevoegen.

Dit giet men opnieuw in de afkoeler waarbij het tweede goede bier wordt gemaakt.

Tenslotte maakt men een tweede brouwsel met dezelfde bloem en opnieuw met heet water. Nadat dit in de afkoeler gegaan is, kan men de “drek” bewaren om aan de beesten te geven.”

 

vrijdag 4 maart 2016

Voorstelling De Bulletin - 10 maart

Volgende week donderdag 10 maart (20u Velinx) wordt de tweede editie van het historisch jaarboek De Bulletin voorgesteld.

 

De Bulletin bevat artikels van Nico Olislagers (bierbrouwers in Tongeren), Hans Lenaerts (burcht van Kolmont), Ulrich Maes (plaatsnamen Lauw en Rutten), Carine Grootaers (Sint-Gillis in Mulken), Rudy van Eslande (schilderij Madonna) en Jozef-Emiel Leunis (Willem Daenen).

 

Tijdens de voorstelling geven Nico en Carine een toelichting bij hun artikels.

Na de voorstelling wordt een drankje aangeboden.

 

Toegang is gratis en inschrijven kan via stadsarchief@stadtongeren.be